دانش آموزان باهوش دارای ناتوانی یادگیری

دانش آموزان باهوش دارای ناتوانی یادگیری

عاطفه آذری (آموزگار ویژه استثنایی)

تعریف : دانش آموزان دارای ناتوانی باهوش ، گروه منحصر به فردی از دانش آموزان هستند که هوش بالا جزء خصوصیات بارز این دانش آموزان است که باعث نادیده گرفتن ناتوانی یادگیری آنهاست . و گاهی ناتوانی یادگیری آنان باعث شناسایی نشدن آن ها به عنوان دانش آموزان باهوش است .

در واقع بخش کوچکی از تیزهوشان عملکردی کاملاً ضعیف دارند که به آن ها کم پیشرفت می گویند . معلمین شروع به پذیرش این واقعیت کرده اند که توانایی های مالی و مشکلات یادگیری می توانند با همدیگر در یک شخص وجود داشته باشند . پیش بینی می شود نرخ واقعی دانش آموزان دچار ناتوانی یادگیری باهوش ۲ تا ۵ درصد کودکان باهوش را شامل می شود . ( دلی دیل و گالبریت ۲۰۰۲ )

طبقه بندی :

در بررسی ها دانش آموزان باهوش دارای ناتوانی یادگیری به سه گروه یا طبقه تقسیم می شوند .

گروه نخست : این گروه به عنوان دانش آموزان باهوش شناخته می شوند اما دارای ناتوانی یادگیری خفیف هستند .اغلب بی نظم ، شلخته و نامرتب و دارای مهارت کلامی استثنایی هستند . رتبه های کلاسی آنان در بیشتر مواقع بالاتر از میانگین کلاس است و باعث آشکار نشدن ناتوانی یادگیری آن ها می شود .

گروه دوم : دانش آموزانی را شامل می شود که هوش بالا و ناتوانی یادگیری شان یکدیگر را پوشانده و اثر یکدیگر را خنثی کرده است . این گروه نه به عنوان دانش آموزان باهوش و نه به عنوان دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری شناخته می شوند . این دانش آموزان نیاز به حمایت و خدمات متنوعی دارند تا از مشکلات تحصیلی آنها در آینده ممانعت شود تا باعث پایین آمدن عملکردشان نشود .

گروه سوم : این طبقه به عنوان دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری شناسایی شده اند . در صورتی که باهوش هستند . این گروه به عاجز بودن از انجام کارهایی که توان انجام آن را دارند مشهورند . این دانش آموزان معمولاً خدمات ویژه ای که لازمه ی نیازهای منحصر به فرد آنهاست دریافت نمی کنند .

علت ناتوانی یادگیری در کودکان باهوش

تا کنون علتی که به صراحت توجیه کننده ی این اختلال باشد از سوی دانشمندان گزارش نشده است . برخی از مطالعات همبستگی ژنتیکی را در بعضی خانواده ها نشان داده است . به طوری که هر چه شدت اختلال در یادگیری بیشتر باشد عوامل ژنتیکی در آن بیشتر نقش دارد .

شناسایی دانش آموزان باهوش دارای ناتوانی یادگیری

تشخیص دقیق این دانش آموزان از قدم های اساسی اولیه در آموزش آنان می باشد. تفاوت معنی دار بین هوش و پیشرفت تحصیلی از مهم ترین شاخص های تشخیص این گونه دانش آموزان می باشد و تا زمانی که اینگونه دانش آموزان دچار شکست های مکرر تحصیلی نگردند . مورد شناسایی قرار نمی گیرند .

ویژگی های دانش آموزان باهوش دارای ناتوانی یادگیری

این دانش آموزان با مهارت ها و اعمالی که نیاز به تکرار ، نظم و ترتیب ، حفظ کردن و سازماندهی دارند مشکل داشته و در انجام آن ها دچار دستپاچگی می شوند . این افراد در تلفظ ، خواندن ، املاء و هجی کردن کلمات نیز با مسائل و مشکلاتی رو به رو هستند و از آموزش در محیط مدرسه راضی نبوده و بیش تر دوست دارند مطالب را در بیرون از محیط مدرسه یاد بگیرند . بیشتر این صفات موجب مشکلات تحصیلی و پایین آمدن عزت نفس در این گروه از دانش آموزان می شود .

راهبردهای آموزشی برای دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری باهوش :

معلمین این دانش آموزان باید این راهنمایی ها را برای کمک به موفقیت این دانش آموزان مورد توجه قرار دهند . کوپر مشاوره با این گروه را امری اساسی و مهم می داند . زیرا مشاوره کمک می کند تا این افراد نقاط قوت خود را شناسایی کرده و بر تقویت این نقاط تمرکز کنند و تأکید به توانایی ها و استعدادشان باعث افزایش اعتماد به نفس آنان می شود .

دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری باهوش ظرفیت های ذهنی زیادی برای یادگیری و پردازش اطلاعات دارند ، اما اغلب در مهارت های یادآوری و استفاده از این اطلاعات در محیط های واقعی ضعف دارند ، که آموزش راهبرد های یادگیری برای بهبود این مهارت ها مفید بوده و به آن ها اجازه می دهد تا یادگیری مستقلی داشته و قدرت یادگیری خود را تنظیم و کنترل کنند و همچنین ناتوانی های خود را با استعداد ها و هوش بالا تطبیق داده و مهارت نگه داری و یادآوری و ذخیره سازی اطلاعات را نیز افزایش دهند . ( دیوید سن و اسمیت ، ۱۹۹۰ )

آموزش راهبرد های یادگیری

آموزش راهبرد های یادگیری باید از اهداف تصمیم گیری شروع شود . زیرا افزایش این مهارت باعث بالا رفتن قوّه ادراک و کنترل یادگیری شده و این امر باعث می شود تا دانش آموزان در مراحل آموزش راهبردها بیشتر درگیر بوده و به مرحله ای برسند که بتوانند به طور مستقل و بدون نیاز به راهبردهای آموزشی و یادگیری از بیشینه ی استعداد و هوش خود استفاده کنند . (لیبن ، ۱۹۸۶)

اسکیم کر و دسلر ( ۱۹۹۳ ) برای آموزش راهبردهای یادگیری هشت مرحله را مشخص کرده اند: ۱ – ابتدا یک پیش آزمون از دانش آموز گرفته شود تا نقاط قوت و ضعف آنها مشخص شده و یک معیاری برای اندازه گیری میزان یادگیری آن ها از آموزش راهبردها به دست آید .

۲ – راهبرد ها و مراحل انجام و آموزش آن از طریق بیان شفاهی ( کلامی ) برای دانش آموزان بیان می شود تا با رمزگذاری و به سپردن کلمات کلیدی کلامی هر مرحله ، مراحل را به خاطر آورد . و فراموش نکنند می شود از عکس ها و تصاویر هم استفاده کرد .

۳ – در حین انجام و آموزش راهبردها با صدای واضح و روشن و به صورت شمرده توضیحات لازم هر مرحله را بار دیگر بیان می کند تا دانش آموزان مراحل را فهمیده و سریع و با مهارت به کار ببرند .

۴ – دانش آموزان را ترغیب به مرور ذهنی مراحل انجام و آموزش راهبردها کرده و توالی مراحل را در ذهن دانش آموز جای دهد .

۵ – در این مرحله به دانش آموز وقت و زمان کافی برای تنظیم تمرین ها و بازخوردهای هر مرحله داده می شود . بازخورد باید به صورت خودسنجی به آن ها ارائه شود .

۶ – به دانش آموزان فرصت داده می شود تا تمرین ها و بازخورد ها را در یک سطح بالاتر و پیشرفته تر از مرحله ی پیشین دنبال کنند .

۷ – دانش آموزان باید مورد ارزشیابی قرار گیرند که آیا راهبردهای جدید یادگیری را کسب نموده اند و در موقعیت های کلاس و آموزشی استفاده کنند .

۸ – مرحله ی نهایی تعمیم این راهبردهاست که دانش آموزان کی ، چگونه و کجا از این راهبردها استفاده می کنند .

راهبردهای راهسپاری :

یکی از نقاط ضعف این دانش آموزان که نقش پررنگی در ناتوانی یادگیری و مشکلات تحصیلی آنان دارد ، ضعف در حافظه است . معلمان باید دانش آموزان را با مراحل زیر آشنا کنند .

الف ) تهیه ی فهرست قسمت ها و بخش ها .

ب ) تصویرسازی ذهنی .

ج ) یادداشت کردن واژه های کلیدی که به یادآوری مطالب به یاد سپرده شده کمک کند .

راهبرد ( LINKS )

روشی مناسب برای این دانش آموزان است . در گام نخست از این روش دانش آموز یک واژه ی کلیدی از یک جمله را در یک طرف کارت و تعاریف و نکات را در طرف دیگر می نویسد .

در مرحله ی بعد یک انگاره ی ذهنی از آن می سازد . در مرحله ی سوم باید در باره واژه های هم خانواده ی واژه ی کلیدی فکر کرده و واژه هایی که از لحاظ طرز تلفظ و صدا شبیه واژه ی مورد نظر است را پیدا کند و یک داستان درباره ی واژه ی کلیدی ساخته و تصاویر داستان را در ذهن مجسم کند .

راهبرد مورد استفاده ی دیگر روش های تقویت حافظه ی یادیار است . در این روش از سرواژه سازی استفاده می شود . سرواژه کلمه ای است که از ترکیب حروف اول تعدادی واژه ی دیگر به وجود می آید . مانند : نهاجا که از حرف اول نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران درست شده است .

راهبردهای سازماندهی :

سازماندهی بهترین و کامل ترین نوع راهبرد یادگیری و مطالعه است . ساده ترین شکل سازماندهی این است که اطلاعات را در دسته هایی قرار دهیم تا آن ها را آسان تر یاد بگیریم و راحت تر به یاد آوریم .

راهبردهای نوشتن جملات :

این دانش آموزان از آموزش های هدایت شده و مستقیم که توسط راهبردهای نوشتن ارائه می شود در ساخت و سازماندهی جملات می توانند سود فراوانی ببرند . یکی از این راهبردها ، راهبرد ( DEFENDS ) است که شامل مراحل زیر می باشد :

۱ – تقسیم اهداف و موضوعات ، به اهداف و موضوعات اصلی و فرعی .

۲ – برآورد ایده و مفهوم اصلی و مفاهیم و موضوعات فرعی وابسته به موضوع اصلی .

۳ – شکل و سازمان دادن به ایده و مفاهیم اصلی و ارتباط دادن مفاهیم و موضوعات فرعی به موضوعات اصلی .

۴ – بیان موضوع یا مفهوم در اولین جمله .

۵ – نوشتن ایده و مفاهیم اصلی و نکات فرعی که موضوع اصلی را حمایت
 می کنند.

۶ – قرار دادن پیام متن در آخرین جمله .

۷ – جستجو و تصحیح نکات اشتباه .

نتیجه :

دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری باهوش به راهبردها و سازگاری ها و حمایت های وسیع و متنوعی نیاز دارند . آموزش مهارت ها و راهبردها در فضاهای تحصیلی برای بهبود ناتوانی هایشان بسیار مؤثر است و کمک می کند تا نقاط قوت خود را شناخته و بر ناتوانی شان پیروز شوند .

منابع :

- نشریه تعلیم و تربیت استثنایی شماره ۹۱ – تیرماه ۱۳۸۸

- اینترنت