درمان بوسیله رنگ ها

درمان بوسیله رنگ ها

مرضیه نظری (کارشناس کاردرمانی – کارشناس ارشد روانشناسی)

در سال ۱۹۸۰ اسیومیرس یک معلم مدرسه در نیوزیلند مقاله ای را در مجله ویزیبل لگوپیچ ( یا زبان قابل مشاهده ) منتشر کرد که گزارشی از دانش آموزان دارای انحراف ادراک بینایی ، ارائه می داد . انحرافات ادراکی شامل ، بلوری شدن ، محو شدن ، حرکت خط درخشش ، جابجایی حروف و … می شود .

وی برای اولین بار از روکش های رنگی برای کاهش این انحرافات استفاده کرد . در سال ۱۹۸۳ هلن ایرلن ، روانشناس اهل کالیفرنیا ، تحقیقی که روی ۳۷ نفر انجام داد ، دریافت که مشکلات دانش آموزان با استفاده از لنزهای رنگی کاهش می یابد . او همچنین دریافت که برای هر فرد یک رنگ خاص نسبت به سایر رنگ ها مفیدتر است . ( استونسون و همکاران ۱۹۹۷ ، دیکنز ۲۰۰۳ ، نورسوس ۲۰۰۳ )

تحقیقات زیادی وجود دارد که یافته های ایرلن را تأیید می کند .

از جمله مقاله های آدلر ، آتوود ( ۱۹۸۷ ) رابینسون ، مایلر ( ۱۹۸۷ ) گرگ ( ۱۹۸۸ ) ، رابینسون و کانوی ( ۱۹۹۰) ، سوخو اگانر ( ۱۹۸۸ ) ، چیتام ، ارندن (۱۹۸۷) وارد ( ۱۹۹۱ ) تاپلور (۱۹۹۰) به نقل از اسپامورد و همکاران ( ۱۹۹۵) .

روکش های رنگی ، تلق های لاستیکی رنگی هستند که برای قرار گرفتن روی تن طراحی شده اند . آنها صفحه زیرین را رنگی می کنند .

بدون آنکه وضوح آن را تغییر دهند . از روکش ها می توان به صورت ترکیبی استفاده کرد و دامنه وسیعی از رنگها را ایجاد کرد ( ویلکنز ۲۰۰۳ )

علاوه بر روکشهای رنگی ، از لنزها و عینکهای رنگی نیز در تحقیقات استفاده شده است . هر فردی که روکش رنگی برای او مفید است ، از عینک رنگی هم می تواند استفاده کند . عینکهای رنگی برای خواندن با فاصله زیاد ، مفیدتر هستند . هر چند عینک ها و لنزهای رنگی پر هزینه تر از روکشهای رنگی هستند ، اما با دوام تر هستند و استفاده از آنها راحت تر است . (ویلکنیز۲۰۰۳)

وجود اینکه فلچر وارتینز ( ۱۹۹۴ ) ، سولان ( ۱۹۹۱ ) ، وایت ( ۱۹۸۸ ) در تحقیقات خود دریافتند که لنزهای رنگی تنها اثر کمی دارند ولی از طرف دیگر ، سالمن ( ۱۹۹۱ ) ، دابین ، کچ ( ۱۹۹۳ ) دریافتند که افراد با ناتوانی در خواندن وقتی از لنزهای رنگی استفاده می کنند بهترین بهترین عملکرد را خواهند داشتد . ( اسپانورد و همکاران ۱۹۹۵ )

ویلکنز و همکاران ( ۱۹۹۲ ) یک طرح ساده را برای بررسی اثر رنگ در ادراک متن بررسی کردند . آنها از رنگ سنج استفاده کردند . به این ترتیب که متن را با نور رنگی روشن کردند و اجازه دادند که رنگ و شدت رنگ به طور جداگانه بدون تغییر درخشندگی تغییر کند . وقتی که متن توسط افراد خوانده می شد عملکرد بهتری در مهارت خواندن نشان دادند .

استفاده از لنزهای رنگی نیز اثر مشابه داشت . شرکت کنندگان در این تحقیق از لنزها به مدت چهار هفته استفاده کردند .

رنگ لنزها با اسفاده از رنگ سنج برای هر شرکت کننده و انتخاب شد . ( استونسون – 1997 ) به دلایل نامعلومی رنگ بهینه از طریق روکش ها با رنگ های انتخاب شده توسط رنگ سنج متفاوت هستند . شاید به این دلیل که در استفاده از رنگ سنج ها ، رنگ ها نمام محیط بینایی را در بر می گیرند . و چشم ها با آن منطبق می شوند ( لایت استون و همکاران ، ۱۹۹۹ به نقل از والدی ، ویلکینز ۲۰۰۴ )

اینکه رنگ ا چگونه در درمان نارسا خوان ها موثر هستند به وسیله نظریه تعمیق سیستم بینایی تبیین می شود . همانطور که در بحث نقص سیستم بینایی مطرح شد . عملکرد ناقص سیستم بزرگ سلولی در افراد نارسا خوان دلیلی برای مشکلات خواندن آنهاست . بر اساس نظریه رنگ ها روکش های رنگی عدم تعادل بین گذرگاه سیستم بزرگ سلولی و سیستم کومیک را اصلاح می کنند . ( استونسون و همکاران ۱۹۹۷ )

ویلکینز این مسأله را به وسیله بش تحریکی سیستم بینایی تبیین می کند . اعصاب بینایی از چشم ها به کورتکس بینایی هدایت می شود و سبب تحریک سلول های عصبی در کورتکس بینایی در مغز می گردد . در نتیجه این فرایند ، قادر به دیدن هستیم . تغییر در محرک های میدان بینایی سبب تغییر در فعالیت کورتکس بینایی می گردد .

به علت حساسیت سلولهای عصبی به امواج مختلف ، تغییرات رنگ با طول موج های متفاوت می تواند الگوی فعالیت کورتکس بینایی را تغییر دهد .

این احتمال وجود دارد که رنگ مناسب بتواند تحریک بیش از حد سلولهای عصبی در این ناحیه را کاهش دهد . بنابران تجویز رنگ ها باید در دامنه ای از اختلال های سیستم عصبی مرکزی ، مثل : صرع ، میگرن و … که شامل سیستم بینایی و مرتبط با تحریک پذیری زیاد کورتکس است مفید باشد .

شواهد نشان می دهد که تجویز رنگ در این اختلا ها و از جمله در نارسا خوانی مفید بوده است . لذا افراد نارسا خوان با استفاده از رنگ مناسب مشابه افراد عادی در عملکرد خواندن توانا خواهند بود .

( ویلکینز ۲۰۰۳ ) ( لاوگرو ۱۹۹۸ ) به ۳۸ کودک نارساخوان ، متن هایی با رنگ قرمز ، آبی ، خاکستری ، سبز و سفید در صفحه مانیتور کامپیوتر ارائه داد و به ۳۲ نارساخوان دیگر متن های با روکش رنگی بر روی صفحات چاپی ارائه شد . متن به رنگ آبی یا خاکستری موجب پیشرفت در خواندن در ۸۰% نارسا خوان ها شد . لاوگرو متفاوت از آنچه ایرلن مطرح می کرد ، معتقد به اثر رنگ آبی و خاکستری در افراد نارساخوان است به نقل ( ریک ۲۰۰۰ )

اسپانورد و همکاران ( ۱۹۹۵ ) در طی تحقیقی اثر لنزهای رنگی را مورد بررسی قرار دادند .

۱۶ آزمودنی در این تحقیق شرکت کردند که همه آنها مشکلاتی در زمینه خواندن ، هیجی کردن ، ناکامی تحصیلی و عزت نفس پایین داشتند . با این از نظر هوش ، همگی در سطح متوسط و بالای متوسط بودند . همه ی آزمودنی ها پنج جفت از رنگی ( شفاف ، طلایی ، زرد ، آبی و بنفش ) را در یک نظم تصادفی بر چشم گذاشتند .

نور فلش به صورت محرک از زوایای مختلف ارائه شد و عکس العمل آنها بررسی شد . تست میزان خواندن در شرایط بدون لنز و با لنز مورد بررسی قرار گرفت . میانگین عملکرد خواندن در هر لنزها بجز آبی نسبت به شرایط بدون لنز پایین تر بود . در شرایط استفاده از لنز آبی آزمودنی ها عملکرد نسبتاً خوبی را گزارش کردند ( سیاخورد و همکاران ۱۹۹۵ )

استونسون و همکاران ( ۱۹۹۷ ) در یک آزمایش ۴۷ کودک در دامنه سنی ۱۱-۵ سال را بررسی کردند . هفت روکش رنگی از انستیتو ایران تهیه شد و یک روکش شفاف ( بدون رنگ ) برای مقایسه فراهم شد . از کودکان خواسته شد که ارزیابی کنند که کدام یک از روکش ها برای دیدن راحت ترند . در طی فرایند حذف ، روکش مناسب انتخاب شد . بیشترین انتخاب رنگها ، سبز نعنایی ( شش کودک ) و کمترین انتخاب رنگ زرد ( یک کودک ) بود .

از میان این کودکان ۵۱ درصد رشد ادراکی را در استفاده از روکش ها گزارش کردند و آزمایشگران ۳ ماه بعد به مدارس برگشتند و هر کودکانی که روکش رنگی دریافت کرده بودند را ارزیابی کردند . و از آنان سوال شد که آیا هنوز از روکش ها استفاده کنند و یا در آینده استفاده از آن را ادامه خواهند داد ؟

۴۲ کودک از ۴۷ کودک که روکش ها را دریافت کرده بودند ( ۸۹% ) اظهار کردند که همچنان از آن استفاده می کنند و ۳۳ نفر ( ۷۰% ) بیان کردند که امید دارند که در آینده از آن روکش ها استفاده کنند . اما پس از ارزیابی اول ۱۱ کودک ( ۳۳% ) همچنان از روکش استفاده کردند .

این کودکان با تست میزان خواندن ، آزمون شدند . زمان متوسط برای خواندن بدون روکش ۹۹ کلمه در دقیقه و با روکش ۱۰۲ کلمه در دقیقه بود . سرعت خواندن در شرکت کنندکان با استفاده از روکش ۸% افزایش یافته بود . ( استونسون و همکاران ۱۹۹۷ )

در مطالعه دیگری توسط همین گروه ۱۳ پسر و ۸ دختر با میانگین سنی ۱۰ سال و دو ماه انتخاب شدند و طی فرایند حذف روکش رنگی مناسب خود را انتخاب کردند .

آزمودنی ها در پنج شرایط مختلف مورد آزمون قرار گرفتند .

۱- بدون روکش ۲- با روکش خاکستری ۳- با روکش شفاف ۴- با روکش ترجیحی ۵- با روکش رنگی ممکن

مقدار کلمات صحیح در هر پنج شرایط محاسبه شد . میانگین های صحیح در شرایط بدون روکش ۸/۶۶ که در دقیقه ، با روکش شفاف ۸/۶۵ کلمه در دقیقه ، در شرایط استفاده از روکش خاکستری ۲۸/۶۶ کلمه در دقیقه و شرایط رنگ ترجیحی ۱/۷۴ در دقیقه و شرایط رنگ مکمل ۷/۶۹ کلمه در دقیقه بود .

میزان صحت خواندن در شرایط بدون روکش و روکش شفاف و خاکستری تفاوت معناداری نداشت .

هم چنین تفاوت معنا داری بین شرایط روکش ترجیحی و با روکش رنگ مکمل وجود نداشت ( استونسون و همکاران ۱۹۹۷ )

ورز و چیلز ( ۱۹۹۷ ) در طی یک مطالعه پایایی ، استفاده از روکش های رنگی را مورد بررسی قرار دادند . آزمودنی ها از دبیرستان الکوهاما انتخاب شدند . که شامل ۲۸ پسر و ۱۳ دختر با میانگین سنی ۹/۱۵ سال بود . ۲۴ روکش رنگی در تنوعی از رنگ ها انتخاب شدند .

دو روکش رنگی به طور همزمان روی یک صفحه سفید با اندازه cm 216 × 9 و ۲۱ که شامل حروف تصادفی چاپی بود قرار دادند . ازدانش آموزان خواسته شد که متن را بخوانند و بهترین رنگ آن را انتخاب کنند .

دو هفته پس از انتخاب رنگ ، دیگر دانش آموزان مورد ارزیابی قرار گرفتند . مدت دو هفته بدلیل عدم یادآوری انتخاب قبلی در نظر گرفته شد .

از ۴۱ دانش آموز ، ۱۴ نفر ( ۱/۳۴ درصد ) انتخابی مشابه انتخاب اول خود در مرحله دوم داشتند .

از میان رنگ های انتخاب شده ، رنگ زرد – نارنجی بیشترین توافق را در دو تست نشان دادند . با توجه به اینکه میلر ۱۹۸۰ معتقد است که قسمتی دارای پایایی است که حداقل در ۸۰% موارد در نتایج آزمون و با آزمون آن توافق وجود داشته باشد . ( ورز – میپلز ۱۹۹۷ )

در مطالعه ای که توسط نورسوی ( ۲۰۰۳ ) انجام شد ، ۶۴ کودک انتخاب شدند و توسط متخصص چشم از نظر بینایی مورد بررسی قرار گرفتند .

در این مطالعه از آزمودنی هایی استفاده شد که از نظر بینایی ناهنجاری نداشتند . سرعت خواندن آزمودنی ها ، توسط تست میزان خواندن مورد ارزیابی قرار گرفتند.

تست میزان خواندن Rate Reading Test که توسط کلینزو همکارانش در ۱۹۹۶ تهیه شده است شامل ۱۵۰ است .

کلمات در ۱۰ خط با ۱۵ کلمه در هر خط قرار گرفته اند به نحوی که برای کودکان به راحتی قابل تشخیص است . ماهیت تست به نحوی است که مانع از حدس زدن کلمه توسط کودکان می گردد .

تعداد کلمات صحیح خوانده شده در دقیقه توسط کودک مشخص می گردد . از کودکان خواسته شده که به متن در حالی که نیمی از آن با روکش پوشیده شده بود نگاه کنند و از آنان سوال شد که در چه حالتی متن را بهتر می بینند .

در حالت با روکش یا بدون روکش . در کودکانی که روکش رنگی را انتخاب کرده بودند ، رنگهای دیگر دو به دو مورد بررسی قرار گرفت و از آنان خواسته شد که مناسب ترین رنگ انتخاب شود . هر کودک از رنگ ترجیحی خود استفاده می کرد . اگر کودک رنگ خاصی را انتخاب نکرده بود رنگ ها بصورت تصادفی برای او انتخاب می شد .

۱۴ آزمودنی از روکش های تصادفی و ۵۰ آزمودنی باقیمانده از روکش ترجیحی استفاده کردند . از این ۵۰ آزمودنی که روکش رنگی را انتخاب کرده بودند ۴۰ نفر از آنها استفاده از وکش را تا ۱۲ هفته ادامه دادند و ۱۰ نفر باقیمانده استفاده از آن را متوقف کردند و به این ترتیب ۳ گروه وجود داشت .

گروه اول : گروهی که ورکش انتخاب نکرده بودند .

گروه دوم : گروهی که روکش انتخاب کرده بودند ولی استفاده از آن را ادامه ندادند .

گروه سوم : گروهی که روکش را انتخاب کرده بودند و استفاده از آن را ادامه دادند .

تست میزان خواندن از کودکان گرفته شد و از آنها خواسته شد که کلمات را بخوانند و آزمایشگر طی یک دقیقه اشتباهات کودک را ثبت می کرد . تست در سه شرایط مختلف با استفاده از روکش ترجیحی کودک با روکش انتخابی تصادفی و بدون روکش از کودکان گرفته شد .

عملکرد آزمودنی ها مورد بررسی قرار گرفت .

هر تغییری در عملکرد با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد .

( نمره بدون روکش – نمره با روکش ) ÷ نمره بدون روکش × 100

رشد بیش از ۵۰% در عملکرد ، نشان می دهد که تغییرات مناسبی در عملکرد به وجود آمده و آزمودنی در خواندن پیشرفت نشان داده است .

گروه کودکانی که استفاده از روکش های رنگی را ادامه داده بودند رشد معنا داری را در نمرات تست ، میزان خواندن نشان دادند .

کودکانی که استفاده از روکش های رنگی بصورت انتخاب تصادفی استفاده کرده بودند رشد محسوسی در عملکرد خواندن نشان ندادند ( نورسوی ۲۰۰۳ ) و کودکانی که استفاده از آن را ادامه نداده بودند تغییرات کمی در عملکرد نشان دادند .

منابع :

اینترنت

جزوه دکتر فریدون یاریاری استادیار دانشگاه تربیت معلم تهران