« رعایت بهداشت دهان و دندان لازمه یک زندگی بهتر»

« رعایت بهداشت دهان و دندان لازمه یک زندگی بهتر»

پوراندخت بصیر – مربی بهداشت آموزشگاه غیر انتفاعی آفرینش با نیازهای ویژه

نقش مهم رعایت بهداشت دهان و دندان در پیشگیری از ابتلا به انواع بیماریها برکسی پوشیده نیست و موجب می شود که افراد نیاز کمتری به درمان پیدا کرده و در مجموع هم از نظر سلامتی و هم از نظر اقتصادی به نفع همه افراد جامعه خواهد بود .جهت بالا بردن سطح آگاهی شما در زمینه دهان و دندان مطالب زیر بصورت خلاصه ذکر می گردد .

ساختمان دندان :

هر دندان به دو قسمت تاج و ریشه تقسیم می شود تاج قسمتی از دندان بوده که لثه بیرون می باشد و توسط مینا پوشیده شده است قابل رویت است . ریشه قسمتی از دندان بوده که در داخل فک و لثه بوده و سمان ماده ای شبیه به استخوان پوشانده می شود . در زیر مینا عاج دندان می باشد و در مرکز دندان مغز دندان قرار دارد که عروق و اعصاب دندان است .

دندان شیری :

تعداد آنها ۲۰ عدد بوده که در هر فک ۱۰ عدد طبیعی از ۶ ماهگی در دهان طفل ظاهر می شوند و تا ۲ سالگی تمامی این ۲۰ عدد دندان در دهان مشاهده می گردد . نام گذاری این دندانها به صورت زیر می باشد .

A.B.C.D.E	E.D.C.B.A
A.B.C.D.E	E.D.C.B.A

رنیم فک به نام ثنایای میانی – ثنای کناری – نیش کسی اول شیری – کرسی دوم شیری معروفند .

اهمیت دندانهای شیری :

۱ – جهت صحبت کردن درست و صحیح و تلفظ کلماتی مثل ت ، د و … که دندانها تکیه گاه می باشد .

۲ – جهت جویدن و خرد کردن هر چه بهتر غذا

۳ – زیبایی صورت که بارها مشاهده شده که اطفالی که دندانهای جلو را ندارند خجالت کشیده و در صحبت کردن جلوی دهان خود را می گیرند و کمرو و خجالتی هستند .

۴ – وجود دندانهای شیری جهت حفظ جا برای دندانهای دائمی

در زیر هر یک از دندانهای شیری یک دندان دائمی بوده که بعد از ۷ سالگی به مرور رویش پیدا کرده جایگزین دندانهای شیری می شوند . اصولاً دندانهای سالم خوردن غذا را آسان – فرم صورت را طبیعی و ظاهر شخص را زیبا می کنند .

دندانهای دائمی :

تعداد آنها ۳۲ عدد بوده که در فک ۱۶ عدد و در هر نیم فک ۸ عدد می باشد که بصورت زیر نام گذاری می شود

۱٫۲٫۳٫۴٫۵٫۶٫۷٫۸
1.2.3.4.5.6.7.8

ثنایای میانی – ثنایای کناری نیش – کرسی کوچک اول – کرسی کوچک دوم – کرسی بزرگ اول یا دندان کرسی ۶ سالگی – کرسی دوم یا دندان ۲ سالگی – کرسی سوم یا دندان عقل که از سن ۱۷ سالگی به بالا بیرون می آید . دندانهای جلو بیشتر برای زیبایی و گرفتن غذا می باشد و دندانهای کرسی جهت جویدن و خرد کردن غذا بکار می رود .

پوسیدگی دندان :

یکی از اولین و شایعترین علت از دست دادن ددندان پوسیدگی می باشد و به همین علت پوسیدگی در دندانهای شیری و دائمی باید در مراحل اولیه شناسایی و درمان گردد .

علائم پوسیدگی :

وجود لکه های قهوه ایی در روی دندان – حساسیت دندان به گرما ، سرما شیرینی – ایجاد حفره روی دندان درد – عفونت همچنین اگر پوسیدگی در بین دندانها باشد باعث پارگی نخ دندان خواهد شد

علت پوسیدگی :

میکروبها – موادقندی – زمان – دندان مستعد

بلافاصله بعد از تولد یک سری میکروبها وارد دهان شده و تا آخر عمر بصورت فلور طبیعی دهان باقی خواهند ماند پس هیچ دهانی بدون میکروب نخواهد بود . مهمترین این میکروبها استرپتوکک میوتان می باشد . میکروبها جهت رشد و تکثیر احتیاج به مواد قندی دارند که از طریق مواد غذایی به آنها می رسد . میکروبها مواد قندی را تبدیل به اسید حاصله موجب از بین رفتن مینا و نقطه شروع پوسیدگی دندان خواهد شد . مهمترین اسید حاصله از فعالیتهای میکروبی بر روی مواد قندی در دهان اسید لاکتیک می باشد . مدت باقی ماندن مواد قندی در دهان در تولید مقدار اسید و تغییر PH دهان از حالت خنثی به حالت اسیدی و ایجاد هر چه بیشتر پوسیدگی مهم است . بعد از تمیز کردن هر دندان لایه ای که در سطح دندان به مرور می نشیند لایه نازکی از میکروبها و مواد غذایی نرم به نام « پلاک میکروبی » می باشد که شفاف و بدون رنگ بوده قابل رویت نمی باشد وبا آب نیز شسته نخواهد شد تنها با مسواک می تواند آنرا از سطح دندان پاک کرد .

پس اولاً :

با مسواک نمودن منظم بعد از هر وعده غذایی بخصوص بعد از مصرف مواد قندی و شیرینی از ایجاد پلاک میکروبی که عامل تخریب دندان و بیماری لثه می باشد باید جلوگیری کرد .

ثانیاً :

مصرف مواد قندی بخصوص چسبنده را به حداقل ممکن کاهش دهید .

ثالثاً :

تعداد دفعات مصرف قند را کم کرده چون هر چه تعداد دفعات مصرف قند بیشتر باشد تغییر PH و اسیدی شدن بزاق بیشتر و پوسیدگی دندان زیادتر خواهد شد .

رابعاً :

جهت تمیز کردن بین دندانی از نخ دندان استفاده نمائید چون مسواک قادر به تمیز کردن بین دندانی نمی باشد .

بیماری لثه :

دومین عامل از دست دادن دندان بیماری لثه و بافتخهای نگهدارنده دندان می باشد . رنگ لثه طبیعی صورتی خوش رنگ یا گلی می باشد با ایجاد پلاک میکروبی بر روی سطح دندان و معدنی شدن پلاک و ایجاد جرم در طول زمان موجب تورم ، قرمزی ، خونریزی لثه و و به مرور تحلیل لثه و استخوان نگهدارنده دندان شده که ممکن است با وجود سالم بودن ظاهر دندان و نداشتن پوسیدگی ولی به علت بیماری لثه دندان لق و به مرور از دست برود . جرم دندان علاوه بر تحریک لثه و تحلیل آن محل مناسبی برای رشد میکروبها – باقی ماندن مواد غذایی و ایجاد بوی بد دهان می باشد باید توجه داشت که جرم دندان با مسواک بر داشته نخواهد شد . حتماً بایستی با جرم گیری کامل تمیز گردد .

نکات قابل توجه :

۱ – تغذیه خوب مادر باردار و کودکان در هر چه مقاومتر شدن دندانها موثر است .

۲ – استفاده از آ با فلوراید کافی (P.PM 1 یک قسمت در یک میلیون) همچنین فلوراید تراپی برای اطفال

۳ – استفاده از مسواک و نخ دندان بطور منظم حدقل یکبار بعد از صرف شام قبل از خواب .

۴ – مراجعه به دندان پزشک هر ۶ ماه یکبار . در داشتن دندانهای سالم لازم است .

مسواک :

یک مسواک باید :

۱ – از نوع نرم یا نرم متوسط باشد .

۲ – دسته آن در امتداد سر مسواک باشد .

۳ – پر مو باشد در ۳ یا۴ ردیف و دریک سطح باشد .

۴ – متناسب با دهانم فرد بوده تا به راحتی برای تمام نواحی استفاده گردد و موجب آزار لثه و یا سلیش دندان نگردد .

روش مسواک زدن :

هر فک را به قسمت های کوچکتر به اندازه تقریبی سر مسواک تقسیم می کنیم و در هر قسمت سطح بیرونی – جونده و سطح داخل دندان را بطور منظم ۸ بار مسواک می کنیم .ابتدا لبه مسواک را با زاویه ۴۵ درجه در محل اتصال لثه و دندان قرار داده با حرکت لرزشی در جا شیار بین لثه و دندان را بخوبی تمیز می کنیم . سطح جونده دندانها بصورت جلو وعقب مسواک کنید .باید توجه داشت که سطح خارجی دندانهای کرسی بالا و سطح داخلی دندانهای جلوی فک پائین از نقاطی بوده که بیشتر احتمال گرفتن جرم می باشد . (بعلت وجود مجرای بزاقی) بنابراین در این نواحی در موقع مسواک زدن بیشتر دقت نمائید تا کاملاً تمیز گردد .لازم به یاد آوری است که در لابه لای پرزهای سطح زبان محل مناسبی برای باقی ماندن مواد غذایی نرم و فعالیت میکروبی است که بعد از مسواک کردن دندانها با کشیدن مسواک بر روی زبان می توانید سطح آنرا تمیز کنید . تصیه می شود بعد از مسواک کردن لثه هایتان را با انگشت ماساژ دهید تا خون رسانی در آن بهتر انجام شود و لثه های سالم تری داشته باشید . استفاده از آب نمک در ضد عفونی کردن دهان و کاهش میکروبهای آن بسیار مفید است .

نخ دندان :

باید توجه داشت که مسواک بخوبی قادر به تمیز کردن سطوح بین دندانی نمی باشد . بنابراین جهت برداشتن پلاک میکروبی و تمیز کردن بین دندانها استفاده از نخ دندان لازم است . برای این کار ۳۰ سانتیمتر از نخ دندان را جدا کرده دور انگشت میانی دو دست بپیچید . سپس توسط انگشت نشانه و شست به آرامی نخ را وارد سطوح بین دندانی نمائید و بعد بصورت نیم دور سطح بین دندانها را تمیز کنید . این کار را بطور منظم از یک سنت فک به سمت دیگر انجام دهید تا جایی از قلم نیافتد .

خمیر دندانها :

خمیر دندانها با داشتن مواد ساینده در هر چه بهتر تمیز کردن سطح دندان به مسواک کمک می کند ولی بدون خمیر دندان هم می توان مسواک کرد . بهتر است جهت اطفال از خمیر دندانهای با فلوراید استفاده . فلوراید بر استحکام دندانها افزوده و باعث کاهش پوسیدگی می گردد . اصولاً مسواکها بعد از ۳ ماه تعویض می شوند ولی هرگاه موهای مسواک از هم باز شده باشد و موجب آزار لثه گردد باید نسبت به تعویض مسواک اقدام کرد .

حاملگی و دندان پزشکی :

در دوران حاملگی بعلت بالا رفتن سطح بعضی از هورمونها در بدن مادر حساسیت لثه نسبت به عوامل موضعی و پلاک و جرم دندانی بیشتر می شود بنابراین بر مادران باردار لازم است در این دوران نسبت به رعایت بهداشت دهان و دندان کوشا باشند و از یک رژیم غذایی مناسب و خوب استفاده نمایند .

- حتماً قبل از باداری وضعیت دندانها را با مراجعه به دندان پزشک چک کنید چون انجام اعمال دندان پزشکی در طول حاملگی مشکل بوده و مصرف داروها در حاملگی خالی از اشکال نمی باشد

- بهترین زمان جهت بعضی از کارهای دندان پزشکی در حاملگی۳ ماهه دوم می باشد که کم خطرتر است .

- رادیوگرفی در حاملگی برای جنین مضر بوده در صورتی که حتماً لازم باشد باید از رو پوش سربی بر روی شکم استفاده کرد .

تولد کودک :

با تولد کودک وظیفه مادر سنگین تر می گردد . با بیرون آمدن دندان در۶ ماهگی می توان با یک گاز مرطوب دندانهای کودک را تمیز کرد و بعد از۲ سالگی والدین خود باید دندانهای کودک را تمیز مسواک کنند تازمانی که کودک خود قادر به تمیز کردن و مسواک دندانها گردد .

- از دادن شیشه شیر در شب موقع خواب به کودکان بعد از بیرون آمدن دندانهای جلو اجتناب شود چون بعلت چسبندگی مواد قندی موجود در شیر بر روی سطح دندانها و جریان کم بزاق در شب موجب پوسیدگی وسیع خواهد شد .

- از عادات غلط در اطفال مثل مکیدن انگشت بعد از۲ سالگی جلوگیری گردد چون موجب رشد نامتناسب فک می گردد .

- بعضی از کودکان در موقع تولد دندان دارند که موجب نگرانی نمی باشد ولی جهت چک کردن وضع ترشح غدد به متخصص مراجعه کنید .

- کودکان در موقع بیرون آوردن دندان احساس خارش در لثه دارند شما می توانید با انگشت تمیز لثه کودک را ماساژ دهید .

- اولین دندان دائمی کودک در۶ سالگی در پشت دندانهای شیری در هر قسمت فک بیرون می آید با رعایت بهداشت آن به نگهداری این دندانها بیشتر دقت کنید .

- اگر در بعضی حوادث مثل ضربه و زمین خوردن دندان کودک از جای خود بیرون آید آنرا در یک پارچه تمیز و مرطوب یا ظرف شیر یا سرم فیزیولوژی قرار داده و به دندان پزشک مراجعه کنید .