علت اوتیسم و درمان آن

علت اوتیسم و درمان آن

فریده قلی نژاد(کارشناس ارشد روانشناسی)

اوتیسم و سایر ضایعات در طیف اوتیسم که بعنوان سندرومهای رفتاری تعریف
شده اند ، می تواند یک ناتوانی طولانی مدت باشد . علت اصلی کاملاً شناخته شده نیست ، اما تحقیقات اخیر گویای یافته های جدیدی درمورد علت اوتیسم هستند .

ـ مواردی که دربروز اختلال اوتیسم مطرح هستند عبارتنداز :

۱ ـ عوامل قبل از تولد و اختلالهای مادرزادی :

مطالعات ، بین چندین عامل قبل از تولد و اونیزم مثل بارداری درسن بالا ، خونریزی بعد از سه ماهه اول بارداری ، استفاده از داروها درمدت بارداری و حضور مکونیوم درمایع آمینوتیک رابطه پیدا کرده اند .

اگرچه ضرورتاً یک رابطه علت و معلولی وجود ندارد ، به هرحال دربیشتر موارد ، مسائل قبال از تولد و مادرزادی علل اولیه ی این اختلال نیستند ، اختلالهای مادرزادی ممکن است در رابطه با عوامل ژنی معنی پیدا کنند . کاکاوند (۱۳۸۵)

۲ ـ مطالعه نقش آلرژی غذایی در اوتیسم ، مشخص کننده بدترشدن علائم عصب شناختی دربیماران اوتستیکی است که مبتلا به آلرژی غذایی بعداز مصرف شیر و گندم هستند . کریم زاده (۱۳۷۹)

۳ ـ در اندازه گیری دورسر بچه های اوتستیک ، افزایش دورسر و افزایش رشد درسال اول زندگی در این کودکان نسبت به سایر کودکان مشهود است . کریم زاده (۱۳۷۹)

۴ ـ مطالعات کروزومی :

سندروم X شکننده نه تنها با عقب ماندگی بلکه با اوتیسم نیز رابطه دارد . نابهنجاریهای دیگر مثل اسکلروزتوبروز و غیر طبیعی بودن کروموزوم شماره ۱۵ نیز با اوتیسم رابطه نشان داده اند . کاکاوند (۱۳۸۵)

بررسی همراهی اوتیسم با توبروس اسکلروزیس نشان می دهد که در این بیماران توبرهای مغزی نسبت به بقیه بیماران توبروس اسکلروزیس بیشتر است . کریم زاده (۱۳۷۹)

۵ ـ ژنتیک :

مولفه های ژنتیکی درگیر احتمالاً براساس نوع اوتیسم ، متفاوت خواهند بود . در یک مطالعه ی خانوادگی مشخص شد که آن دسته از بیماران مبتلا به اوتیسم با احتمال بیشتری خواهر و برادر مبتلا به اوتیسم یا عقب مانده ی ذهنی خواهند داشت که عقب ماندگی شدیدتری دارند مطالعه ی دیگر نشان داده است که بیماران مبتلا به اوتیسم که کارکرد بهتری دارند ، احتمالاً بیشتر از خانواده هایی هستند که سابقه اختلال خلق دارند .

درواقع در تعدادی از مطالعات مشخص شد که اختلال عاطفی عمده در میان والدین کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به والدین کودکان صرعی یا اسکلروزتوبروز سه برابر رایج تر است . اگر چه ممکن است مشکلات مربوط به مراقبت یک کودک اوتیسم بعنوان یک عامل شرکت کننده در اختلال عاطفی عمده مورد توجه باشد ، تقریباً دو سوم اینگونه والدین ، قبل از تولد کودک اوتیزم این اختلال را داشته اند . کاکاوند (۱۳۸۵)

۶ ـ اکثر پژوهشگران عقیده دارند که اوتیسم ناشی از دامنه ای از نقایص مغزی است. ابتدا اینکه ، بیشتر علائم مشخص کننده اوتیسم ـ مثل نقص در رشد زبان ، عقب ماندگی ذهنی ، رفتارهای حرکتی غیر معمول ، واکنش افراطی و عدم واکنش به درون داده های حسی ، حساس بودن به لمس و جابه جایی و تحرک بینایی و شنوایی در ارتباط با کارکرد سیستم عصبی مرکزی هستند .

 دوم اینکه ۲۵ درصد افراد اوتیسم ، بطور ویژه نوجوانان ، مبتلا به اختلالهای صرعی می شوند بطوریکه ریشه ی این مشکل نیز در سیستم مرکزی قابل ردیابی است .

سوم بررسیهای عصب شناختی کودکان اوتیسم گاهی اوقات ناهنجاریهایی را مثل تونوس عضلانی ضعیف ، هماهنگی ضعیف و پیش فعالی را آشکار کرده اند . نکته چهارم اینکه EEG دراین کودکان غیر طبیعی است .

تقریباً ۵۰ درصد افراد اوتیسم نابهنجاریهایی در EEG دارند . پنجم اینکه کالبد شکافیهای مغز افراد اوتیسم نابهنجاریهایی را در مخچه و سیستم لیمبیک آشکار ساخته اند که در شناخت ، حافظه و هیجان و رفتار نقش دارند . به ویژه نورون ها در سیستم لیمبیک کوچکترند و بصورت توده های فشرده تری قرار دارند . در تعدادی از نواحی ، کوتاه تر و پیچیدگی کمتری دارند .

همه این شرایط ــــ مداخل ابتدایی ترزسش مغز در قبل از تولد می باشند ، هستند. همچنین تراکم پائین سلولهای پورکنیژ که مسئول بازداری عمل سلولهای دیگر مغزی است ، می باشند ، مشاهده شده است . اینگونه نابهنجاریها ممکن است رفتارهای کلیشه ای و فعالیت افراطی را که گاهی اوقات این کودکان نشان می دهند ، توجیه نماید . کاکاوند (۱۳۸۵)

ـ درمان اوتیسم :

ـ دارو درمانی

هیچ دارویی نمی تواند اوتیسم را بطورکامل شفا دهد . بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم به درمان کوتاه مدت دارویی و بعضی نیز به درمان دارو در تمام عمر ، برای مهار رفتارها یا سایر نشانه های اختلال نیاز دارند .

 بااین حال اکثر کودکان مبتلا به اوتیسم نیازی به دارو ندارند . بسیاری از نشانه های آزاردهنده و رفتارهای غیر معمول را می توان بدون دارو بهبود بخشید . کاهش نشانه های آزار دهنده نه تنها توانایی بیمار را برای شرکت دربرنامه های آموزشی و گروهی افزایش می دهد ، بلکه از استرس وارد شده بروالدین و مراقبین نیز می کاهد .

طیف مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به اوتیسم از پرتحرکی ، تیکهای حرکتی و صوتی ، مشکل در انتقال از تکالیفی به تکالیف دیگر ، عدم همکاری و مقابله تا خشونت ، قشقرق های غیرقابل کنترل و رفتارهای آسیب به خود از جمله گازگرفتن دستها و بازوها متفاوت است . اگرچه اکثر مشکلات رفتاری را با روشهای تعدیل رفتاری ازجمله روش تقویت مثبت می توان مهار کرد ، اما رفتارهای مقاوم بر درمان ، شدید یا خطرناک برای درمان موثر به دارو نیاز است .

داروهای مختلف امتحان شده دراین اختلال شامل : داروهای ضد افسردگیها ، داروهای ضد تشنج ، داروهای روان پریشی ، آرام بخشها و محرکها می باشند . کوئین (۱۳۸۸)

از بین داروهای فوق ، مهمترین یافته ای مثبت درمورد ، داروهای ضد روان پریشی گزارش شده است . که مصرف آنها همراه با کاهش علائم و بدون ایجاد عارضه روی توانایی های آموختن بوده است و باعث تسهیل آموزش نیز شده است .

شواهد نشان می دهد که درصورت مصرف دقیق ، داروهای موثر در درمان دراز مدت این بیماران می باشند . در مجموع در مطالعات متعدد به نقش آنتی سایکوتیکهای آتیپیک مانند کلوزاپین ، ریسپریدون و اولانزاپین در کنترل علائم رفتاری ، پرخاشگری ، جرح خویشتن ، رفتار تکراری و تحرک پذیری اشاره کردند . درمورد کلوزاپین علاوه بر موارد فوق ، بهبود در ارتباطات نیز گزارش شده است . همچنین دربرخی مطالعات درباره ی ریسپریدون بهبود درتعاملات اجتماعی و زبان نیز به دست آمده است .

عوارض در کلیه مطالعات مربوط به ریسپریدون مختصر و عمدتاً خواب آلودگی و افزایش وزن بوده است . دربرخی مطالعات عوارض حرکتی مثل در درمان با داروی فوق پیدا شد S گزارده بوده و با کاهش یا قطع دارو قابل درمان بوده است . داروی میتل فنیدیت نیز دارویی است که کنترل پیش فعالی همراه با اوتیسم موثر بوده است . حسن زاده و همکاران (۱۳۹۱)

ممکن است بیماریهای جسمی مانند گوش دردها ، آسیبهای دندانی و آنفلونزا باعث بروز مشکلات رفتاری شده باشند . کودکان پرتحرک مستعدآسیبهای جزئی و درمواردی ، آسیبهای جدی هستند .

ناتوانی کودک درارتباط برقرار کردن یا توضیح دادن مشکل ناشی ازآسیب می تواند باعث عدم تشخیص و توجه به آن توسط والدین شود . بعضی از داروهای رایج ازجمله داروهای سرماخوردگی و ضد حساسیت می توانند باعث تغییرات رفتاری درکودکان مبتلا به اوتیسم شوند . گاهی داروهای تجویز شده برای بهبودی رفتارها ممکن است اثر متناقص نشان دهند و آن رفتار را بدتر کنند .

 لازم است رفتارهای جدید و هرنوع نشانه دیگری ازجمله تب ، اسهل ، بی حالتی یا تغییر در راه رفتن به پزشک اطفال گفته شود و این مسئله ، بسیار مهم است . قبل از هرگونه درمان تغییرات رفتاری با داروهایی مانند آرام بخشها ، ضدافسردگیها یا داروهای تسکینی ، باید تلاش کرد تا علل بیماریهای جسمی زمینه ای احتمالی کشف و درمان شود .

 

 

6 ـ درمان یکپارچگی حسی :

درمان یکپارچگی حسی نوعی درمان حسی ، حرکتی برای مبتلایان به اوتیسم است . کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب مشکلات حسی دارند . این مشکلات شامل کاهش یا افزایش پاسخ به محرکهای حسی یا فقدان توانایی در یکپارچه و تلفیق کردن حواس است . کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است به صدایی آرام واکنش بیش ازحد افزایش یافته داشته باشند یا بطور کامل هیچ پاسخی به محرکهای بیرونی ندهند .

فعالیتهای خودتحریکی و قالبی که مشخصه های تعدادی از کودکان مبتلا به اوتیسم است ، به نقایص عملکرد حسی این کودکان مربوط می شود و با توجه به این که مغز قادر است فعالیت و عملکرد خود را یا ارتقا دهد (خاصیتی که به نام انعطاف پذیری عصبی شناخته می شود) ارتقای عملکرد مغز را می توان ازطریق درمان معطوف به یکپارچه نمودن مناسب تحریکات حسی را و بر این اساس می توان فعالیتهای خودتحریکی و آسیب رسان به خود را درمان یکپارچگی حسی کاهش داد .

 این روش توسط کاردرمانگرها ، فیزیوتراپیست ها یا گفتار درمانها با تمرکز بر حساسیت زدایی کودک و کمک به او درجهت ساماندهی مجدد اطلاعات حسی استفاده می شود . قبل از هرگونه استفاده از درمان یکپارچگی حسی ، درمانگرباید وضعیت کودک را مشاهده و بررسی کرده ، به درک روشنی از حساسیتهای او رسیده باشد .

 انواعی از فعالیتهای یکپارچگی حسی شامل تاب خوردن درگهواره ، چرخش بر روی صندلی چرخان ، کشیدن برس نرم برقسمتهای مختلف بدن (برای بهبود حس لمس) و فعالیتهای تعادلی هستند . فعالیتهای تعادلی شامل حرکاتی مانند ایستادن روی یک پا یا ایستادن بریک تکیه گاه متحرک می باشد که به ادراک حسی فرد از موقعیت خود در فضا و تعادل کمک می کند .

فرض براین است که فعالیتهای فوق نقایص عصب شناختی زمینه ای ایجاد کننده ی مشکلات حرکتی ـ ادراکی را اصلاح می کند که در بعضی از مبتلایان به اوتیسم مشاهده می شود . به عبارت دیگر یکپارچگی حسی برای آموزش فعالیتهای حرکتی و فیزیکی جدید به کودک طرح نشده است و بلکه تصحیح کننده ی نواقص حسی ـ حرکتی اساسی و زمینه ای اختلال است تا ظرفیت آموختن فعالیتهای جدید را توسط کودک افزایش دهد . کوئین (۱۳۸۸)

ـ رفتار درمانی :

مداخلات رفتاری ، روشها یا برنامه هایی هستند که برای تغییر رفتارکودک مبتلا به اوتیسم طراحی شده اند . استفاده از سیستم پاداش برای تغییر رفتار درجهت رسیدن به اهداف خاص را شرطی سازی رفتاری یا تغییر رفتار می نامند . برنامه های تغییر رفتاری خاصی جهت درمان کودکان مبتلا به اوتیسم به وجود آمده و بکارگرفته می شوند . مرسوم ترین و شاید موثرترین این برنامه ها تحلیل رفتاری کاربردی نام دارد .

هر تعادلی توسط کودک مبتلا به اوتیسم فرصتی است تا رفتارهای مناسبش تقویت شود و رفتارهای غیر قابل قبولش نادیده انگاشته شوند . دراین روش درمانی ، درمان گر تکالیف عملی را به کودک ارائه می نماید . هرتکلیف ارائه شده به کودک شامل درخواست انجام یک عمل خاص ، پاسخ کودک و عکس العمل درمانگر می باشد . تکالیف به اجزای کوچک تقسیم می شوند .

زمانیکه تکالیف با موفقیت به پایان رسیده یک پاداش داده می شود که باعث تقویت انجام آن تکالیف می گردد . این روش نه فقط جهت تصحیح رفتاری مناسب است ، بلکه به منظور آموزش مهارتها از ابتدای ترین آنها مانند شستن دست ها و لباس پوشیدن تا موارد پیچیده تری مانند تعامل اجتماعی بکار می رود .

ـ هنر و موسیقی درمانی :

استفاده ازهنر و موسیقی به این دلیل که می توانند دریک محیط کنترل شده باعث تحریک لمسی ، بینایی و شنوایی شوند تاثیر و کمک خاصی در افزایش یکپارچگی حسی دارند ، هنر درمانی از طریق کشیدن و رنگ کردن به بهبود هماهنگی دستی ـ چشمی کمک می کند . با استفاده از بازی با خاک رس ، پلاستر و موم می توان میزان تحریک حسی را افزایش داد . تکامل کارهنری کودکان مبتلا به اوتیسم و نقد و تفسیر کارهایشان توسط اطرافیان نوعی روش نمادین و غیر کلامی دراظهار وجود آنهاست .

 گوش دادن به موسیقی و آواز خواندن به تکامل کلامی و درک زبانی کمک می کند . یادگیری نواختن یک آلت موسیقی به کودک کمک می کند تا توانایی توجه و تمرکز خود را به فعالیت های مولد افزایش دهد .

ـ داستانهای اجتماعی :

شناسایی شیوه های یادگیری متفاوت کودکان اوتستیک ، به یافتن این مطلب می انجامد که بسیاری از آنها آموزندگان دیداری هستند . بدین معنا ، که آنچه را که می بینند ، بهتر درک می کنند تا آنچه را که می شنوند .

بنابراین می توان ازابزار دیداری به منظور فراهم آوردن ساختار و برنامه ای استفاده کرد که در زندگی چنین کودکانی بسیار حائزاهمیت است . بر همین اساس بکارگیری شیوه های غیر مستقیم مثل بازی و قصه ، درآموزش کودک قابل فهم و معنادار می شود ، احتمال بکارگیری و تعمیم آنها توسط کودک در زمینه های مشابه افزایش می یابد . داستانهای اجتماعی یک به منظور آموزش مهارتهای اجتماعی برای کودکان مبتلا به اوتیسم بکار
می رود .

داستانهای اجتماعی یک نمونه توصیفی از موقعیت اجتماعی روزانه است که ازدیدگاه کودک نوشته می شود و می تواند درموقعیتهای مختلف استفاده شود . پژوهشهای مختلف اثربخشی داستانهای اجتماعی را درکاهش رفتار و افزایش مهارتهای اجتماعی در کودکان اوتستیک نشان می دهد . بهمن ادگان جهرمی (۱۳۸۹)

ـ منابع :

ـ مرضه بهمن زادگان جهرمی ، احمد یارمحمدیان ، حسین موسوی ۱۳۸۹ ، بررسی اثر بخشی آموزش مهارتهای اجتماعی بر رفتارهای اوتستیک و رشد اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم ، فصل نامه یافته های نودر روان ۹۵ ـ ۸۱

ـ المیرا حسن زاده ، رضا حاجی آقایی و شاهین آخوند زاده ۱۳۹۱ مروری بر سیستماتیک بر کاربرد گیاه Ginroqohioba در درمان اوتیسم . فصل نامه گیاهان دارویی x 2 c 11

ـ علیرضا کاکاوند ۱۳۸۵ ، روان شناسی مرضی کودک ، تهران انتشارات ویرایش

ـ پروانه کریم زاده ۱۳۷۹ ، آخرین یافته های علمی در زمینه ی ایتولوژی اوتیسم ، فصل نامه توانبخشی ۲ ، ۹۵ ـ ۵۸

ـ کمپیون کوئین ۱۳۸۸ ، ۱۰۰ پرسش و پاسخ درباره ی بیماریهای اوتیسم ، ترجمه مژگان خادمی ، بابک جعفری و ارسیا تقوا ، تهران انتشارات قطره