هر تکه از مغز چه نقشی در زندگی انسان بازی می کند ؟

هر تکه از مغز چه نقشی در زندگی انسان بازی می کند ؟

مرضیه نظری (کارشناس کاردرمانی – کارشناس ارشد روانشناسی)

هزارتوی هوشمند

مغز انسان نماد برتری و برگزیدگی انسان در میان جانداران است. مغزی که همه دنیای ما درون آن منعکس می شود. و همه ی تفکرات و رویاها و اندیشه های ما از آن منشأ می گیرد. اما برداشت عوام از مغز اغلب با کژفهمی و نادرستی همراه است.

برای خیلی ها مغز مجموعه ای از سلول های چرب است که فسفر می سوزاند و فکر می کند.

برای خیلی ها مغز فقط جایگاه منطق است و برای خیلی ها نماد نوابغ و دانشمندان است و لابد مغز بقیه آدم های معمولی آکبند است. اما همه ی این تصورات غلط است. پس بیایید باهم نگاهی به قسمتهای مختلف مغز بیندازیم و ببینیم هر گوشه ی آن چه وظیفه ای برعهده دارد.

مغز ما از دو بخش اصلی تشکیل شده است: مخ و مخچه .

مخ که بیشتر وسعت مغز را در برگرفته است، از قسمتها یا به اصطلاح علمی از لب های پیشانی (فرونتال)، گیجگاهی(تمپورال)، پس سری(اکی پیتال) ، آهیانه ای(پاریتال) و مخچه که همراه ساقه ی مغز است، تشکیل شده است.

لب های چهارگانه مخ با فعالیت تنگاتنگ امکان پردازش همزمان اطلاعات دریافتی از بدن، تنظیم اندام های درونی ، ایجاد افکار و هیجان ها ، ذخیره و بازیافت خاطرات و کنترل حرکت بدن را فراهم می کند.

اتاق فرمان مغز

لب پیشانی (Frontal Lobe) :

علت اینکه شما می توانید عمل درست کردن یک ساندویچ عالی را بدون جا انداختن حتی یک مرحله لازم انجام دهید، توانایی لب فرونتال مغزتان در تنظیم توالی پله های لازم برای انجام یک عمل چند مرحله ای است. لب فرونتال در اصطلاحی عامیانه تر رئیس مغز محسوب می شود چرا که تمامی کارکردهایی را که مسئول شروع حرکات ، حافظه ، رفتار جنسی، قضاوت های تکانشی مرتبط با هیجان، فهم طنز و کنایه هستند، کنترل می کنند. یکی دیگر از نقش های لب فرونتال کمک به بیان از طریق زبان است.

نتیجه پژوهش های انجام شده شواهدی از وجود یک سیستم کنترل عملکرد را در لب فرونتال نشان می دهند. می توان عملکرد این سیستم را به ناظری خاموش تشبیه کرد یعنی تازمانی که کارها درست پیش می رود، کنار می ایستد، اما به محض اینکه خطایی صورت می گیرد، وارد عمل می شود.

اگر قسمتی از مغز مرتکب اشتباه شود، این سیستم نظارتی فعال می شود و فرآیند پردازش را در کوشش های بعدی کند میم کند تا احتمال خطا به حداقل ممکن برسد.

اگرچه شایان ذکر است که تمام شواهد وجود این سیستم از خطاهایی به دست می آید که شامل یک مرحله حرکت هستند، در حالیکه اکثر فعالیت های ما شامل چندین مرحله حرکتی هستند که در توالی های منظم قرار گرفته اند.

عقده پایه ای( Basalgangli) قسمتی از مغز است که مسئول کنترل حرکت است که در بیماری پارکینسون مختل می شود. این بخش از مغز نقش مؤثری در صف کردن حرکات موازی که درنهایت یک فعالیت مشخص را تشکیل می دهند ایفا می کند.

این مکانیسم به صف کردن امکان برنامه ریزی پیش از موعد چندین حرکت جداگانه را فراهم می کند. به نظر می رسد این مکانیسم ریشه در توانایی اجداد ما در برنامه ریزی اعمال پیچیده ای نظیر شکار کردن داشته و اکنون مسئول کارکردهای پیچیده شناختی مثل بازی شطرنج شده است.

انباری مغز

لب گیجگاهی (Temporal Lob)

اولین درس رانندگی تان را به خاطر بیاورید. مجبور بودید برای تنظیم دنده به تناسب سرعت به شدت تمرکز کنید. بعد از چند تلاش موفق دیگری نیازی به تمرکز نداشتید و حافظه تان به کمکتان آمد.

این روند نتیجه عملکرد لب گیجگاهی مغزتان است. این بخش از مخ که درست در بالای گوشها در دو سمت سر قرار گرفته است، به دو حوزه تقسیم می شود و کنترل سخن گفتن، حافظه، خواندن، پاسخ های هیجانی و کلامی، پردازش بصری و کارکردهای مرتبط با حس شامه را به عهده دارد.

سمت چپ لب گیجگاهی مسئول زبان و حافظه کلامی است. و سمت راست توانایی پردازش اصوات غیرکلامی و حافظه است.

هیپوکامپ (hippocamp) بخشی از مغز است که نقش مهمی در حافظه ایفا می کند. تحقیقات نشان داده اند در بیمارانی که این بخش از مغزشان آسیب می بیند، عارضه ای به نام فراموشی پیش گستر ایجاد می شود. به این معنی که این افراد می توانند خاطرات قدیمی و خاطراتی که از قبل از آسیب هیپوکامپ تشکیل شده را به خاطر بیاورند، اما از تشکیل خاطرات جدید، ناتوانند.

جی پی اس مغز

لب آهیانه (Parietal Lob)

در یک میهمانی شلوغ کسی از پشت جمعیت اسم شما را بدون خطاب کردنتان به زبان می آورد. ناگهان تمام توجهتان به آن نقطه معطوف می شود. به نظر می رسد کسی دارد در مورد شما حرف می زند. در همان جایی که ایستاده بودید، باقی می مانید. ولی مغزتان خیلی سریع شروع به دنبال کردن آن مکالمه می کند و در عین حال تمام صداهای بلندتر را نادیده می گیرد. توجه شما حالا منحصراً معطوف به این مکالمه است. به این نوع از توجه توجه انتخابی می گویند و کاری است که لب آهیانه ی مغز به بهترین شکل از پس آن بر می آید.

لب آهیانه در قسمت میانی مغز و درست بالای لب پس سری قرار گرفته است و انجام تکالیفی نظیر حرکت، جهت یابی، بازشناسی، ادراک محرک های که نیاز به توجه انتخابی دارند را برعهده دارد.

شاید توجه کردن به نظر کار ساده ای بیاید اما واقعیت این است که مدارهای مغزی تلاش زیادی می کنند تا بتوانیم توجهمان را روی محرک های مشخص متمرکز کنیم و سایر اطلاعات را نادیده بگیریم. واقعیت این است که این کار بسیار پیچیده است.

سیگنالهای ثبت شده از مغز حین انجام فعالیت های دشوار شناختی نوسان هایی را در امواج مغزی نشان می دهند که این امر را تأیید می کنند. امواج مغزی حین انجام تکالیف مشخص که شامل تمرکز کردن هستند، ثبت شده و برای بررسی مکانیسم های عصبی زیربنایی این رفتارهای پیچیده بررسی می شوند.

پیشگوی مغز

لب پس سری (Occipital Lob)

در یک جاده در حال رانندگی هستید و به یک تقاطع نزدیک می شوید، که ناگهان از گوشه چشمتان ماشینی را می بینید که از سمت راست تقاطع یعنی عمورد بر مسیر حرکتتان به شما نزدیک می شود. مغزتان امکان وقوع تصادفی را پیش بینی می کند و پاهای شما ناگهان به پدال ترمز فشار وارد می کنند. این الهام یا بصیرت ناشی از بازشناسی و پردازش تمثال ماشینی است که دیده اید. کارکردی است که از لب پس سری نشأت می گیرد.

در واقع لب پس سری سیگنال را به مغز می فرستد و پاسخی بازتابی را فعال می کند که شما را وادار به فشردن پدال ترمز می کند. این بخش از مغز که کوچکترین لب آن را تشکیل می  دهد، درست پشت سر ما قرار دارد. محدوده و مرز مشخصی ندارد و تکلیف عمده آن پردازش محرک های بصری است که کار دیگری که انجام می دهد فهم و افتراق گذاری اشکال متفاوت است که امکان درک تفاوت بین حروف الفبا، اعداد، اشکال هندسی را ایجاد می کند.

برای بررسی اینکه چگونه اشیاء در مغز باز نمایی می شوند تا در نهایت شناسایی شوند، از تکنیک های آزمایشی متفاوتی استفاده می شود یکی از این تکنیکها شامل بررسی چگونگی انجام تکلیف بازشناسی در مغز انسان است. روش دیگر ثبت فعالیت الکتریکی تک نورون ها در قشر گیجگاهی تحتانی میمون است.

روش اخیر امکان بررسی مکانیسم بازشناسی اشیاء را در سطح نورونی ایجاد می کند با استفاده از مجموعه ای از چنین روش هایی دانشمندان توانسته اند از چگونگی عملکرد مغز در شناسایی یک چهره آشنا در خیابانی مملو از انسان های غریبه یا طبقه بندی اشکال در گروه هایی مثل حیوانات در مقابل اشیا و غیره سر در بیاورد.