راهکارهای عملی برای افزایش دقت و توجه

راهکارهای عملی برای افزایش دقت و توجه

فریده قلی نژاد (کارشناس ارشد روانشناسی)

یکی از شایع ترین اختلالات دوران کودکی که توجه روان شناسان و روان پزشکان را به خود جلب کرده ، اختلال کمبود توجه و بیش فعالی است . این اختلال در حدود سنین ۲ تا ۴ سالگی شروع می شود و از شایع ترین اختلالات عصبی – رفتاری دوران کودکی است .

اختلال نقص توجه – بیش فعالی / تکانشگری سندرومی عصب شناختی است که معمولاً با ویژگی های تکانشگری ، حواسپرتی و بیش فعالی مشخص می شود . مدل های سبب شناسی که برای این اختلال وجود دارد ، بر تعامل عوامل ژنتیک ، زیست شناختی ، محیطی ، روانی – اجتماعی ، روان شناختی ، نور و شیمیایی و عوامل مربوط به تغذیه تأکید می کند . اغلب کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه / بیش فعالی ، دارای مشکلاتی در زمینه توجه می باشند .

 توجه نیز به یک سری عملیات پیچیده ی ذهنی اطلاق می شود که شامل تمرکز کردن یا درگیر شدن نسبت به هدف ، نگه داشتن یا تحمل کردن و گوش به زنگ بودن در یک زمان طولانی رمزگردانی ویژگی های محرک و تغییر تمرکز از یک هدف به هدف دیگر است .

عده ای از پژوهش گران بر مشکلات حفظ حالت توجه در این کودکان تأکید می کنند . تفاوت بین انحراف توجه با حفظ حالت توجه ، وجود یا فقدان یک محرک محیطی است که بتواند توجه را در صحبت ، گوش ندادن به دیگران ، بی توجهی به مکالمات و پیروی نکردن از قواعد یا جزئیات بازی ها یا مغایرت ها جلوه گر شود .

آنچه حائز اهمیت است ، این است که این رفتارها بر عملکرد کودکان در مدرسه و نیز در روابط آنان با همسالان تأثیر منفی به جا می گذارد . توجه از جمله توانایی هایی است که کودکان در آینده برای یادگیری های مدرسه به آنها نیازمندند . با توجه به اهمیت موضوع ، این کودکان نیازمند تشخیص و مداخله ی زود هنگام هستند تا مهارت های پیش نیاز لازم جهت موفقیت در یادگیری تحصیلی آینده را فرا بگیرند .

برنامه های مداخله زود هنگام ، برنامه هایی هستند که در آنها از کلیه خدمات توانبخشی و آموزشی برای رشد مهارت هایی از قبیل شناخت ، تکلم ، حسی – حرکتی , عاطفی – اجتماعی و رفتاری برای کودکان زیر ۶ سال استفاده می شود . پژوهش ها حاکی از آن است که تشخیص و مداخله ی زودهنگام در توان بخشی و بهبود نشانگان اختلال نقص توجه – بیش فعالی / تکانشگری مؤثر است .

همچنین توانایی کودکان در توجه در دوران پیش دبستانی می تواند توانمندی آنها را در خواندن و ریاضیات در سالهای بعدی به خوبی پیش بینی کند .

از جمله درمان های معمول این اختلال مداخلات روان شناختی است .

مداخلات روان شناختی عمدتاً مبتنی بر آموزش به والدین و کودک است . در این خصوص یکی از مداخلات مبتنی بر کودک ، بازی های توجهی است . این نوع باری ها بدین صورت است که به کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه ، آموزش می دهند اول توجه کنند و سپس عمل نمایند .

انواع بازی های افزایش توجه عبارتند از :

۱- توجه شنیداری : این بازی شامل گوش دادن به اصوات ، صداهای مختلف ضبط شده ، صدای خوردنی ها ، صداهای مربوط به تکان دادن اشیاء است که به کودکان آموزش داده می شد .

۲- توجه بینایی ، بازی ببین و بگو ، دیدن تصاویر کودکان و سپس بازشناسی آنها، بازی پیدا کردن اشکال .

۳- حافظه ی بینایی : که در این بازی کلیپ هایی برای کودکان نمایش داده
می شود . سپس پس از تمام شدن نمایش کلیپ ها ، سوال هایی در رابطه با همان کلیپ ها از کودکان پرسیده می شود . این باعث می شود که کلیپ بعدی را با دقت بیشتری تماشا کند.

۴- نگه داری و تغییر توجه : در این جلسه مربی به کودکان ، نگه داری توجه روی یک تکلیف و سپس تغییر توجه نسبت به فعالیت دیگر را آموزش می داد .

۵- اجرای دستورات به صورت مستقیم و معکوس : دانش آموز می بایست ابتدا دستورات را به صورت متوالی از اول به آخر اجرا کند ، سچس دستورات جدید را از آخر به اول به انجام رساند و پس از آن آموزش های جلسات قبل را تمرین کند .

۶- بازی چشم در چشم : کودک دست هایش را در دست های آزمون گر قرار می دهد و به چشمان او نگاه می کند . آزمون گر سوال می پرسد و تا وقتی دست های دانش آموز را فشار نداده است ، او نباید پاسخ دهد . دانش آموز در قالب مسابقه بازی را به صورت دو نفره ادامه می دهند .

۷- خودبازبینی : به کودکان یاد داده می شود که برای انجام تکالیف مختلف مانند نقاشی کشیده ، خمیربازی و … نیاز به چه وسایلی است ، وسایل خود را بازبینی نمایند .

۸- بازی های مربوط به حافظه مستقیم و معکوس : دانش آموز می بایست ابتدا اسامی اشیاء ارائه شده به وسیله ی آزمون گر را به صورت مستقیم و سپس اسامی جدید را به صورت معکوس بیان نماید و بعد آموزش های جلسات قبل را تمرین کند .

۹- ساختن برج : به کودکان آموزش داده می شود ، مطابق الگوها نسبت به ساختن برج اقدام نمایند . خوب به تصاویر توجه کنند ، فکر کنند و سپس آنها را طراحی نمایند .

۱۰- هدف گیری : انجام بازی هایی مانند پرتاب توپ در حلقه ، دارت ، بولینگ .

۱۱- بازی بنشین و پا شو به صورت مستقیم و معکوس : دانش آموزان می بایست دستورات ناگهانی آزمون گر را فوراً به صورت دسته جمعی اجرا کرده و بعد از یادگیری ، آن را به صورت معکوس انجام دهند .

۱۲- بازی عبور از بین موانع : حرکت دادن توپ از بین موانع و مسابقه دو در حین عبود از موانع .

۱۳- بازی های تعادلی : راه رفتن با یک پا ، حرکت روی تیرک های چوبی ، پرش روی جایگاه های مشخص و حفظ تعادل .

منبع :

- شوشتری ، مژگان ؛ ملک پور ، مختار ؛ عابدی . احمد ؛ اهرمی ، راضیه (۱۳۹۰). اثربخشی مداخلات زودهنگام مبتنی بر بازی های توجهی بر میزان توجه کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی / تکانشگری . مجله روانشناسی بالینی . سال سوم شماره۳

- صاحبان ، فاطمه ؛ امیری ، شعله ؛ کجباف ، محمد باقر ؛ عابدی ، احمد . (۱۳۸۹)

بررسی اثر کوتاه مدت آموزش کارکردهای اجرایی ، بر کاهش نشانه های کمبود توجه و بیش فعالی در دانش آموزان پسر دوره ی ابتدایی شهر اصفهان . فصلنامه تاره های علوم شناختی . سال ۱۲ ، شماره ۱ . صص ۵۸ – 52 .