بی‌اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار

تهیه شده در مرکز آموزش  ویژه یادگیری شهرستان بابل «کوشا»

ملاک های تشخیصی

نوع مشکل: بی اختیاری  ادراری

1. تخلیه غیر ارادی و مکرر ادرار در روز یا شب دارد .
2. تکرار این مسئله چندین بار در طول ماه، (حداقل یک بار در ماه و به مدت ۶ ماه مشاهده شود)
3. دفع در کلاس یا رختخواب و به طور کلی در شرایط و مکان‌های نامناسب انجام می‌شود.
4. در مرحلة خواب عمیق دچار شب ادراری شده و پس از بیداری از چگونگی آن خاطره‌ای در ذهن ندارد.
5. در صورتی که مسئله نگران کننده و یا حادثه‌ای پیش بیاید، در هر مکانی کنترل ادرار را از دست می‌دهد.
6. طبق اظهارات والدین، بعد از کنترل کامل ادرار یا در سن خاص خود (بعد از ۵ سالگی) مجدداً بی‌اختیاری ادرار دست داده
7. سایر موارد

 توجه: موردهای یک و دو برای قرار گرفتن در این طبقه ضروری است و بقیه موارد حداقل یک مورد کفایت می‌کند.

ملاک های تشخیص

الف) پرخوابی (و- ۱/۷)

1. خواب‌آلودگی مفرط ضمن روز یا در خواب رفتن که ناشی از ناکافی بودن مقدار خواب هر روز، حداقل به مدت یک ماه تکرار)
2. قادر نیست جلوی خواب رفتن خود را بگیرد.
3. شب‌ها زود به رختخواب رفته و صبح دیرتر از همه بلند می‌شود.
4. در طول خواب شب، دچار مشکل بی‌خوابی نمی‌باشد.

ب) نارکولپسی

۵- در بین درس یا حتی گاه در ساعات تفریح، به خواب عمیق فرو می‌رود،
به طوری که او دست می‌دهد، و یا سرش به جلو خم شده و زانوها شل می‌شود.

۶- قبل از خواب دچار حرکات هیجانی مثل خنده، عصبانیت، ترس و تعجب می‌شود.

۷- هنگام خواب در صورتی که دست یا پای او را حرکت دهیم یا حتی او را تکان بدهید بیدار نمی‌شود.

1. در بین خواب و بیداری گاه دچار توهم می‌شود.
2. شب‌ها زود به خواب می‌رود، اما در بین شب چند بار بلند می‌شود.
3. سایر موارد

توجه:

 1- در هر کدام از دو نوع اختلال خواب فوق حداقل ۵۰ درصد ملاک‌ها باید تا در یکی از طبقات فرد قرار بگیرد.

۲- توصیه می‌شود برای تشخیص نهایی از پزشک کمک بگیرید.

بی‌اختیاری ادرار

منظور از بی‌اختیاری ادرار در دانش‌آموز، دفع تکراری و نامناسب ادرار در شب یا روز می‌باشد که ممکن است ارادی یا غیر ارادی باشد.

بی‌اختیاری ادرار خود به دو دسته تقسیم می‌شود اولیه و ثانویه:

بی‌اختیاری ادرار اولیه: کودک باید به طور معمول در ۵ سالگی کنترل کامل ادرار داشته باشد، ولی در این نوع هیچ گاه سابقه یک سال کنترل کامل در تاریخچه او دیده نمی‌شود و در حالی که در بی‌اختیاری ادرار ثانویه کودک بعد از ۵ سالگی و مدت‌ها به اصطلاح خشک بوده یعنی رختخواب او بر اثر ادرار مرطوب نمی‌شده و یا در روز قدرت ارادی کنترل ادرار را به دست آورده است ولی بعداً دچار شب یا روز ادراری گشته.

سابقه این دسته از دانش‌آموزان نشان می‌دهد که بعد از یک دوره کنترل کامل، مجدداً اغلب در شب رختخواب خیس پیدا کرده‌اند و یا روز مجدداً در مکان‌های نامناسب در واقع به غیر توالت ادرار نموده‌اند. معلمین دبستان اغلب در کلاس اول و دوم به خصوص با این مشکل بسیار روبه‌رو هستند و در کلاس‌های بالاتر دانش‌آموز معمولاً چندین بار در طول کلاس به دستشویی می‌رود ولی گاه در راهرو مدرسه یا حیاط مدرسه هنگام بازی به این عمل مبادرت می‌ورزد.

در دانش‌آموزان بزرگتر اغلب با رؤیای احساس نیاز به دفع ادرار همراه است و بعد از دیدن این رؤیا و تصور اینکه در توالت هستند رختخواب خود را خیس می‌کنند. تحقیقات نشان داده فراوانی بی‌اختیاری ادرار در شب بیش از بی‌اختیاری ادرار در روز می‌باشد البته این عمل در سنین پایین‌تر باید ۲ الی ۵ بار در طول هفته تکرار شود تا به عنوان اختلال خوانده شود و در سنین بالاتر حداقل دو بار در طول ماه باید تکرار شده باشد.

شیوع آن در بین پسران بیشتر از دختران می‌باشد، پسرها در سن ۵ سالگی ۷ درصد و دخترها ۳ درصد نشان می‌دهند و در ۱۰ سالگی پسرها ۳ درصد و دخترها ۲ درصد و در ۱۸ سالگی پسرها فقط یک درصد و دخترها حدود صفر اختلال نشان می‌دهند.

عمده‌ترین تفاوت تشخیصی بین بی‌اختیاری ادراری اولیه و ثانویه، همان گونه که اشاره شده خشک بودن رختخواب یا شلوار به مدت یک سال است که در ثانویه وجود دارد ولی در نوع اولیه چنین مسئله‌ای موجود نیست و یکی از راه‌های تشخیص دیگر معاینه پزشکی کودک م‌باشد که در صورت عدم وجود اشکال در سیستم دفع ادرار و یا عدم وجود عفونت در مجاری ادراری یا نداشتن دیابت یا صرع می‌توان به نوع دوم یعنی ثانویه اختلال را نسبت داد.

سبب‌شناسی:

۱- احتمالاً ارث نقش دارد زیرا رد این گونه کودکان معمولاً تاریخچه والدین نیز نشان می‌دهد که دیرتر از معمول رختخواب خشک داشته‌اند البته در نوع ثانویه نقش بسیار کمی دارد.

۲- عدم آموزش کافی در تعلیم توالت از طرف مادر یا نامناسب بودن برخورد مادر در هنگام رفتن کودک به دستشویی.

۳- رفتارهای وسواسگرانه مادر در امر توالت و پاکیزه نگهداشتن منزل که گاهی دیده شده به شدت کودک، قبل از کنترل کامل، تحت فشار بوده و در هر ساعت چندین بار مجبور به رفتن توالت می‌شده است و درست بعد از آمدن از توالت در اتاق تخلیه ادرار می‌کرده است که در این قسمت فشارهای روانی روی کودک عامل اصلی است.

4- تولد فرزند دیگر در خانواده در این مواقع کودک برای جلب توجه والدین به طرف خود سعی می‌کند اعمالی را که بچة تازه متولد شده انجام می‌دهد تکرار کند و یکی از این تقلیدها به صورت بازگشت به دوران کودکی می‌باشد که بی‌اختیاری ادراری یکی از آن نوع تقلیدهاست.

۵- وجود شخصیت هیجانی و عاطفی شدید بدین معنا که دانش‌آموز هنگام ترس یا نگرانی شدید مثل امتحانات یا انجام تکالیف سنگین یا شادی بیش از حد دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود.

توجه شود که اگر سنین ۱۶ به بالا به صورت ناگهانی بی‌اختیاری ادرار رخ دهد باید عوامل فیزیکی و ارگانیکی مورد بررسی قرار گیرد چون در این سن که تکامل شخصی ایجاد شده امکان بازگشت به صورت بی‌اختیاری ادرار وجود ندارد و نوجوان در صورت انتخاب مکانیسم دفاعی بازگشت از روش‌های دیگری استفاده می‌نماید چون عمل بی‌اختیاری ادرار در این سن بسیار نامناسب و قبیح از طرف اطرافیان تلقی می‌گردد.

عامل دیگری که باید مورد دقت قرار گیرد در حملات صرعی است که دانش‌آموز بعد از حمله یا ضمن آن دچار بی‌اختیاری ادرار می‌گردد.

البته در کودکان سنین دبستان که دارای خواب عمیق هستند با اینکه احساس عمل تخلیه به آن‌ها دست می‌دهد قادر به ترک رختخواب نبوده و بدون عامل روانی دیگر جای خود را خیس می‌کنند. به همین جهت در تشخیص این اختلال انجام یک مصاحبه دقیق و جمع‌آوری اطلاعات وسیع از چگونگی، زمان شروع، میزان انجام عمل، نتایج آزمایش و معاینات پزشکی، تاریخچه والدین، ترتیب تولد، فاصله سنی دانش‌آموز با دیگر خواهران و برادران، و غیره ضروری می‌باشد تا تفاوت بی‌اختیاری ادرار اولیه و ثانویه در تفاوت علت مشخص گردد، که آیا واقعاً علت جسمی دارد یا روانی چون راه‌های درمان و چگونگی برخورد با مسئله.