نقش دین و معنویت در زندگی والدین دارای کودکان کم توان ذهنی

نقش دین و معنویت در زندگی والدین دارای کودکان کم توان ذهنی

خدیجه تقی زاده (کارشناس ارشد روانشناسی)

تولد و حضور کودک با کم توانی ذهنی در هر خانواده ای می تواند رویداد نامطلوب و چالش زا تلقی شود که احتمالاً تنش ، سرخوردگی ، احساس غم و نومیدی را به دنبال خواهد داشت ( میکائیلی ، ۱۳۸۸ ) زمانی که خانواده های دارای فرزند کم توان ذهنی با خانواده های عادی مقایسه می شوند ،

نه تنها پدران و مادران چنین فرزندانی ، از سلامت روان کمتری در مقایسه های والدین دارای فرزند عادی برخوردارند ، بلکه آنها به طور معنی داری بع سطح اضطراب ، افسردگی ، شکایت های جسمانی بالاتری داشته و عملکرد اجتماعی آنها نیز در مقایسه با گروه عادی مستقل است ( کریک هام ، ۱۹۹۳ )

اصولاً شنیدن این خبر که کودک نورسیده یا کودکی که به مدرسه می رود مبتلا به عقب ماندگی ذهنی است و نمی تواند مانند سایر کودکان به طور طبیعی پیشرفت کند ، برای خانواده شوک آور و ناراحت کننده است و ناکامی زمانی شدت می یابد که خانواده احساس کند وجود کودک عقب مانده تعادل روانی و اقتصادی خانواده را به خطر انداخته و یقیناً این مسئله بر اساس رضایت زناشویی و عزت نفس والدین تأثیر گذار است .

طبق مطالعات انجام شده هیچ یک از مسائل و مشکلات زندگی نمی تواند تا این حد اوضاع خانواده و تعادل روانی اعضای او را متزلزل کند و از ترتیب دادن میهمانی ها و مسافرت ها خودداری کند و به مراقبت کودک خود بپردازد و در نتیجه رفت و آمد و معاشرت با اطرافیان و همسایگان به دلیل رفتارهای کودک ، رفته رفته محدود می گردد .
 ( میلانی فر ، ۱۳۸۶ )

از طرفی دین و معنویت می تواند زمانی که والدین احساس خلاء و ناامیدی می کنند و با فشارهای روانی دست و پنجه نرم می کنند آرامش روحی را برای آنان فراهم کند ، هنگامی که انسان دردمند و تنها ، نا امید از کمک دیگران در کاهش دردهای جسمی و روانی خود راهی به جایی نمی یابد .

هنگامی که امید بهبودی از بیمار مبتلا به اختلال روانی یا جسمانی با سیری مزمن و پیش رونده سلب می شود و درمان های کلاسیک کمکی به او نمی کنند ، تنها راهی که برای نجات از اضطراب ، افسردگی و دردهای جان کاه او باقی می ماند ، یاری جستن از ایمان و باور دینی است . ( کالابرس ، ۱۹۸۷ )

باور به قدرت خداوند و نیایش او و سر نهادن به خواست و اراده الهی ، در تسکین دردها به انسان توان تحمل می دهد . در این حال است که نیازهای روحی تأمین می شوند ، سرمایه های اخلاقی تبلور می یابند و انسان توان آن را می یابد که از جسم خود دور گردد و درد را حس نکند ، یا آن چنان آرامش یابد که تنش را تجربه ننماید ( گالانتر ، ۱۹۸۲ ) .

رفتارهایی از قبیل ، توکل به خداوند ، صبر ، دعا ، زیارت و غیره می توانند از طریق ایجاد امید به نگرش های مثبت باعث آرامش درونی فرد شوند . باور به اینکه خدایی هست که موقعیت ها را کنترل می کند و مسئول عبادت کننده هاست ، تا حد زیادی اضطراب مرتبط با واقعیت را کاهش می دهد . ( کرال و شبها ، ۱۹۸۶ )

پژوهش ها نشان می دهد افراد دارای گرایش بالای دین و معنویت ، خشنودی بیشتری از زندگی دارند و احساس شادکامی بیشتری دارند و در مواجهه با مشکلات زندگی احساس افسردگی و اضطراب کمتری دارند . و هان ( ۲۰۰۳ ) معتقد است که هوش معنوی ، یکی از انواع هوش های چند گانه است که به طور مستقل می تواند رشد و توسعه یابد .

هوش معنوی نیازمند شیوه های مختلف شناخت و وحدت زندگی درونی ذهن و روح با زندگی در دنیای هستی است . هوش معنوی می تواند به وسیله ی تلاش ، جستجو و تمرین پرورش یابد . انسان برای کسب قدرت تشخیص در تصمیم گیری هایی که به رشد سلامت نفس و روان کمک می کند ، نیازمند هوش معنوی است . بر همین اساس ، روزها و مارشال ( ۲۰۰۰ ) معتقدند ، هوش معنوی موجبب می شود که فرد در برابر رویدادها و حوادث زندگی ، بینشی عمیق بیابد و از سختی زندگی نترسد و با صبر و تفکر با آن ها مقابله نموده و راه حل های منطقی و انسانی برای آنها بیابد .

در اسلام نیز به طور ضمنی هوش معنوی مورد توجه فراوانی قرار گرفته است . برای مثال عوامل موثر بر هوش معنوی در متون اسلامی ، تقوا و پرهیزگار به همراه تمرینات روزمره از قبیل تدبیر در خلفت در آفاق و انفس ، روزه داری ، عبادات ، خواندن قرآن و تدبیر صادقانه قلمداد شده است ( سهرابی ، ۱۳۸۷ )

با توجه به مشکلاتی که والدین کودکان دارای کم توانی ذهنی دارند هوش معنوی می توانند در تحمل فشار روانی آنها موثر باشد.

منابع :

میکائیلی منیع ، فرزانه . (۱۳۸۸) . روابط ساختاری بهزیستی روان شناختی با هوش هیجانی ادراک شد . توانایی کنترل منحنی و افسردگی مادران کودکان کم توان ذهنی